Het basisinkomen: enkele bedenkingen maar vooral veel vragen

Het laatste boek dat ik dit jaar uitgelezen heb, was ‘Gratis geld voor iedereen‘ van Rutger Bregman. Ik ben het uiteraard eens met hem over arbeidsduurvermindering. Hij gaat wel erg ver, met zijn 15 uren werken per week. Maar waarom eigenlijk ook niet? Stel je eens voor hoeveel zinvolle dingen we met onze tijd konden doen als we maar goed twee dagen per week moesten werken. O, wat zou dat heilzaam zijn voor mijn overvolle hoofd, voor het bruto nationaal geluk en voor het milieu.

Maar zijn belangrijkste idee is natuurlijk het basisinkomen. Hij gaat tegenwoordig naar ’t schijnt door het leven als ‘mister basic income’. Ook Panorama heeft een uitzending aan het onderwerp gewijd. Echt objectief was die uitzending niet. Slechts één tegenstander kwam aan het woord (bovendien met enkele non-argumenten, terwijl ik Francine Mestrum ervan verdenk dat ze er wel degelijk een onderbouwde mening over heeft), tegenover ettelijke voorstanders. En Phara sloot af met de woorden: ‘Een utopie? Mogelijk, maar dat was het vrouwenstemrecht enkele decennia geleden ook.’

Ik ben er niet uit wat ik ervan moet vinden. Uit alle voorbeelden en historische experimenten die Bregman aanhaalt, blijkt telkens hetzelfde: dat mensen er creatiever, ondernemender en gelukkiger van worden, en dat men zelfs twee generaties later nog de vruchten plukt van een basisinkomen. Mensen stoppen niet met werken als ze een basisinkomen krijgen, maar durven wel voluit te gaan voor hun eigen keuze i.p.v. noodgedwongen te blijven hangen in een leven dat ze niet fijn vinden. Mensen blijken geëmancipeerder dan verwacht en gaan ‘verstandig’ om met het geld dat ze krijgen, zij het elk op hun eigen manier. Dus aan de ene kant denk ik: laat maar komen, dat basisinkomen.

Maar aan de andere kant heb ik toch veel twijfels. Ik heb nog nergens een bevredigend antwoord gevonden op de vraag: wat met de sociale zekerheid? Is het de bedoeling dat we iedereen aan zijn lot overlaten eens dat basisinkomen er is. Een basisinkomen is een serieuze duw in de rug als je een carrièreswitch overweegt of een onderneming wil starten. Een basisinkomen is een goed vangnet als je het werkgewijs even wat rustiger aan wil doen om te studeren of te zorgen of wat dan ook. Maar wat als je ziek wordt? Zelfs een basisinkomen van 1500 euro lijkt me toch niet genoeg als je langdurig ziek bent en op geen enkele andere ondersteuning kunt rekenen. Laat staan dat je het zou moeten redden met 750 euro per maand, het iets minder utopische voorstel van enkele Belgische pleitbezorgers van het basisinkomen.

Ik vraag me dus af in hoeverre met een basisinkomen niet opnieuw het recht van de sterkste gaat zegevieren.

Daarnaast vraag ik me af of we ver genoeg zijn in de emancipatie van de vrouw om zeker te zijn dat een basisinkomen de genderongelijkheid op de arbeidsmarkt niet gaat versterken. Als ik een basisinkomen kreeg, zou ik van de wiedeweerga minder gaan werken om meer voor mijn kinderen te zorgen. Wellicht veel vrouwen (en uiteraard enkele mannen) met mij. Maar een basisinkomen zou het niet plots gemakkelijker maken om na het moederen weer aan de slag te gaan, lijkt me. Ik kan me inbeelden dat een basisinkomen ervoor zou zorgen dat we terug naar af gaan wat vrouwen op de arbeidsmarkt betreft.

Nog een bedenking: wat met de jobs die wel moeten gedaan worden, maar die best ondankbaar zijn? Mensen in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg of verpleging doen dat nu al een groot stuk uit idealisme, en zeker niet voor het loon dat totaal niet in verhouding is tot het werk dat ze doen. Maar wat met vuilnismannen en poetspersoneel? Wie zou met een basisinkomen van 1500 euro nog bereid zijn om de vuile werkjes van een ander op te knappen. Anderzijds hoop ik wel dat er een zelfcorrectie komt op zogenaamde bullshit jobs, als mensen die jobs niet meer hoeven te doen omdat ze anders zonder inkomen vallen. Misschien dat een afname van die bullshit jobs ervoor kan zorgen dat echt werk beter gewaardeerd wordt en dat mensen die echt werk doen, bv. in de zorg, eindelijk ook eens een echt loon krijgen.

Veel twijfels dus, maar mijn interesse is in elk geval gewekt.

Een gedachte over “Het basisinkomen: enkele bedenkingen maar vooral veel vragen

Geef een reactie