Net uitgelezen: Why we can’t sleep van Ada Calhoun

Er zijn twee problemen met dit boek.

1. Het maakt mij opstandig. Woedend zelfs. Het maakt me nog feministischer dan ik al was, en ik was al behoorlijk overtuigd.
2. Alleen vrouwen gaan het lezen, want het gaat over vrouwen, en er zijn twee soorten boeken op de wereld: mensenboeken en vrouwenboeken.

Ik liep rond met het idee om een blogpost te schrijven over alle manieren waarop ik de afgelopen jaren slaap ben verloren en hoe ik ook op te weinig slaap toch min of meer ben blijven functioneren al die tijd. (Correctie: hoe ik AL die tijd UITSTEKEND ben blijven functioneren.) En toen kwam plots dit boek op mijn radar. Dat moest ik dan natuurlijk wel even lezen.

Strikt genomen ben ik te jong om tot Generation X te behoren en voor een midlife crisis is het nog te vroeg. Ook heb ik voorlopig gelukkig nog geen (peri)menopauze om me zorgen over te maken, al vind ik het wel goed om te weten wat me nog te wachten staat over een paar jaar. Maar ik voel me ook te oud om een millennial te zijn en veel van wat Ada Calhoun in haar boek schrijft, is wel ontzettend herkenbaar voor een vrouw die ergens tussen Generation X en Y in zweeft: sandwichen tussen zorg voor kinderen en ouders, check, te moe zijn om te werken door zwangerschap, PMS, maandstonden, maar dat verbergen, omdat we nog niet geëmancipeerd genoeg zijn om toe te geven dat vrouwen dit ritme niet kunnen volgen, check, de ene dag ontzettend opgelucht en bevrijd zijn door je scheiding, en de volgende dag verstikt worden door angst voor de toekomst, check.

Ook check: niet slapen, en toch gaan werken, blijven opstaan en doorgaan, en als je dan toch even gas terug moet nemen, omdat het even echt allemaal te veel is, je in duizend bochten wringen om daar een fysieke oorzaak op te kleven, omdat je niet de indruk wil wekken dat je niet stressbestendig bent.

Ik? Niet stressbestendig? Give me a break!

We blijven maar doorwerken aan een rotvaart, onder een steeds stijgende tijdsdruk, en intussen blijven we ook nog gewoon glimlachen en niet toegeven dat het misschien allemaal niet zo haalbaar is als we graag doen uitschijnen. En we slikken nog wat antidepressiva of slaan een paar glazen rode wijn achterover, en rennen verder mee in een wereld die op maat van mannen gesneden is, waarin van vrouwen verwacht wordt dat ze kinderen opvoeden alsof ze geen jobs hebben en werken alsof ze thuis een vrouw hebben die voor hun kinderen zorgt.

I want an American Wife, citeert Ada Calhoun ergens in het boek. Ik wil een vrouw die voor mijn kinderen zorgt, terwijl ik ga werken. Ik wil iemand die achter me opruimt en poetst en alles regelt wat geregeld moet worden. Ik doe het allemaal. En het is veel. Het is echt veel. Ik maak lijstjes en begin dan een bullet journal om die lijstjes niet te verliezen. Ik luister naar podcasts van vrouwen die andere vrouwen willen helpen om het allemaal beter de baas te kunnen. (Supergoeie podcast trouwens.) Maar het zijn allemaal lapmiddeltjes voor een ernstige systeemfout.

Ik ben 35 en voel me soms 53. Ik ben moe. En ik doe mijn best om gewoon gelukkig te zijn, om gewoon blij te zijn met wat ik wel heb. Maar dit ritme is niet vol te houden. Het is ploeteren en spartelen om boven te blijven. Het is niet eens een kwestie van ‘te veel’ willen. Het enige wat ik wil, is: een beetje tijd, een beetje zelfontplooiing en genoeg geld om drie monden van te voeden. Zoveel is dat niet, vind ik. Maar om dat beetje geld te verdienen om drie monden van te voeden, moet ik wel acht uur per dag betaalde arbeid doen, en daarnaast nog minstens drie uur per dag onbetaalde arbeid (huishouden en zorg), en zoveel tijd voor zelfontplooiing blijft er dan helaas ook niet meer over. In de ideale wereld zou ik mijn zelfontplooiing in mijn werk vinden, maar de wereld is niet ideaal, en ik heb vooralsnog nog niemand bereid gevonden om mij te betalen voor mijn sterkste competenties, namelijk mijn empathie en mijn inzicht in hoe de wereld vierkant draait.

Een prachtige metafoor in het boek is deze: als je aan een vrouw vraagt of ze liever kip of vis eet, maar de kip ligt op een berg en het regent, en de vis ligt vlak voor haar neus in een tent, kan je dat dan beschouwen als een keuze? En mag je dan echt zeggen dat vrouwen liever vis dan kip eten, omdat ze biologisch gezien gemaakt zijn om liever vis te eten?

We hebben keuzes, ja, but then again, we don’t.

Stel je eens een wereld voor waarin vrouwen niet voortdurend het gevoel hebben dat ze ‘niet genoeg’ zijn. Stel je eens een wereld voor waarin vrouwen over hun eigen grenzen waken, collectief. Stel je eens een wereld voor waarin vrouwen zich niet voortdurend schuldig voelen.

De motor van de economie is het schuldgevoel van vrouwen.

Ik vind dat het tijd is voor een vrouwenstaking, een echte. Het is godverdomme tijd om in opstand te komen.

Bij ons is de Sint al geweest. Hij kwam in de nacht van vrijdag op zaterdag. Dat was net op tijd, want Martha werd wakker en zei meteen: ‘gaan we beneden eens kijken of Sinterklaas al geweest is?’ Misschien heeft ze iets gehoord, vannacht? Gestommel van een moeder die nog snel overal in het huis cadeaus vanuit goed verborgen hoekjes en kieren tevoorschijn moest toveren en inpakken? (De verstopplaats van de lievevrouwtjes was mijn persoonlijke favoriet: naast de wasmachine in de kelder. Het was een plezier om de was te doen vorige week.)

Hij bracht voor Thomas een autootje en stukken autoweg, een uitbreiding van de Toet Toet Auto’s garage die Martha twee jaar geleden van de Sint kreeg. Martha kreeg plasticine. Dat is haar favoriete speelgoed. Geef dat kind wat plasticine en wat vormpjes en je hoort haar de hele dag niet meer. Ze kregen ook twee sprookjesboeken, want de Sint weet dat hij hier niet welkom is als hij geen boeken mee heeft, en de nieuwe cd van K3. Ze hebben geluk dat de Sint die brengt, want van mij krijgen ze dat niet hoor, zo’n ketelmuziek.

Auto’s voor de zoon en plasticine voor de dochter, als feministe kon dat eigenlijk wel beter, dat geef ik toe. Ik geloof namelijk helemaal niet in ‘meisjes-‘ en ‘jongensspeelgoed’. Ik zie niet in waarom poppen voor meisjes zouden zijn, en auto’s voor jongens. Mannen krijgen toch ook baby’s? Vrouwen rijden toch ook met de auto? Dit filmpje van het mooie initiatief ‘Vrij spel -Kinderen kiezen wel’ illustreert heel mooi hoe kinderen daar zelf over denken: dat alle speelgoed voor meisjes en voor jongens is, en dat ze gewoon content zijn met wat ze krijgen.

Martha ging zaterdagochtend meteen dolenthousiast met haar nieuwe plasticine aan de slag. Thomas keek niet naar zijn auto’s om. Hij ging bij Martha aan tafel zitten en speelde mee met de plasticine. Wat later wilde Martha die auto’s eens van naderbij bekijken. Ze ging op de grond liggen om een lange autoweg te monteren. Plots vond Thomas de plasticine veel minder interessant en had hij ook oog voor de auto’s. Pas toen zijn grote zus met de auto’s aan het spelen was, konden ze hem ook bekoren. Ja, mijn kinderen kiezen zelf waarmee ze spelen. En Thomas, die wil vooral met zijn grote zus spelen.

Naar aanleiding van Internationale Mannendag op 19 november schreef ik voor Kerk & Leven een opinie over de vraag of we in Vlaanderen nood hebben aan een brede georganiseerde mannenbeweging. 

Hebben we in Vlaanderen een brede georganiseerde mannenbeweging nodig? Volgens mij wel, maar niet in de vorm waarin je mannenbewegingen vaak ziet ontstaan: het mannenrechtenactivisme. Dat is namelijk anti-feministisch en oerconservatief. In Knack stelde de Amerikaanse psycholoog en mannenrechtenactivist Paul Elam bijvoorbeeld dat hij strijdt ‘tégen privileges voor het ene geslacht en vóór gelijke wettelijke behandeling’ . Hij bedoelt dan uiteraard dat vrouwen allerhande privileges genieten en bevoordeeld worden door de wetgever. Dat klopt natuurlijk niet. Het zijn vrouwen die zowat overal ter wereld onderdrukt worden, niet mannen. Veel meisjes mogen niet naar school, gewoon omdat ze meisjes zijn. Sommige meisjes worden zelfs niet geboren, omdat ze meisjes zouden zijn. Vrouwen zijn vaker slachtoffer van seksuele intimidatie of verkrachting. Vrouwen hebben vaker slecht betaalde jobs. Vrouwen leven vaker in armoede. Seksisme bestaat, en mannen zijn er niet het eerste slachtoffer van. Als het de bedoeling is van de mannenbeweging om de onderdrukking van de man aan te klagen, dan is me niet helemaal duidelijk welk groot onrecht ze precies wil bestrijden. Een dergelijke beweging lijkt me zelfs een beetje ridicuul.

Natuurlijk ondervinden ook mannen negatieve gevolgen van de genderongelijkheid in onze samenleving. Mannen moeten voldoen aan een stereotiep beeld van mannelijkheid. Ze mogen niet huilen en worden vreemd aangekeken wanneer ze voor zorgjobs kiezen of hun gezin belangrijker vinden dan hun carrière. Vorige week zei iemand tegen mijn zoon van anderhalf jaar oud: ‘grote jongens huilen niet’. Men verwacht nu al dat hij stoerder – lees: minder emotioneel – is dan zijn grote zus, terwijl hij nog maar net geen baby meer is. Hoe moet een jongen zich emotioneel ontwikkelen in een samenleving die eist dat hij zijn emoties wegsteekt? Dat de zelfdodingscijfers bij mannen hoger liggen dan bij vrouwen, moet ons dan niet verbazen. Dezelfde dag kreeg mijn zoon commentaar omdat hij een prinsessenkleed wilde aantrekken. Het was een kleed met glitters waaraan geen peuter kan weerstaan. Zijn zus werd op ‘oeh’ en ‘aah’ en flitsende camera’s onthaald wanneer ze het aantrok. Toen hij het wilde aantrekken, zag hij fronsende wenkbrauwen. Voor een meisje is het oké om stoer te zijn. Maar een jongen die huilt of interesse toont in zogenaamde ‘meisjesdingen’, wordt al snel op zijn plaats gezet, zelfs al is hij maar anderhalf.

Jongens en mannen hebben alles te winnen bij meer gendergelijkheid. Zelf zie ik wel iets in een pro-feministische mannenbeweging, die samen met de vrouwenbeweging opkomt voor meer gendergelijkheid en kritische vragen stelt bij de genderstereotypering die ook mannen in een kooi zet. Zo’n beweging bestaat al in Nederland. EMANcipator zet naar eigen zeggen ‘mannenemancipatie op de kaart door de verbetering van de mogelijkheden voor mannen om zich in veiligheid, vrijheid en gelijkwaardigheid ten volle tot mens te kunnen ontwikkelen en zich te bevrijden van beperkende en destructieve codes van mannelijkheid én door positieve bijdragen van mannen aan de emancipatie van vrouwen’ . Ook in Vlaanderen kunnen we een beweging gebruiken van mannelijke rolmodellen die komaf maken met het beeld van de stereotiepe man. Dergelijke rolmodellen kunnen jongens bijvoorbeeld versterken in hun keuze voor een atypisch beroep, zoals vroedman of kleuterleider, omdat daar helemaal niets ‘onmannelijks’ aan is. Een mannenbeweging kan daarnaast een forum zijn voor mannen die zich willen uitspreken over thema’s die nu vooral door de vrouwenbeweging worden aangekaart, denk maar aan seksuele intimidatie.

Als men in Vlaanderen een mannenbeweging wil oprichten, laat het dan een beweging zijn die mannen empowert om te huilen, om te zorgen en om het de normaalste zaak van de wereld te vinden als ze minder verdienen dan hun vrouw. Laat het een beweging zijn van mannen die bij het opnemen van een politiek ambt of een job met veel verantwoordelijkheid zélf aankaarten dat het niet evident is om dit te combineren met hun gezin. Laat het een beweging zijn die mannen aanspoort om vaderschapsverlof te nemen, om tijd door te brengen met hun gezin en om voor ‘zachtere’ beroepen te kiezen. Laat het een mannenbeweging zijn die samen met de vrouwenbeweging op de barricaden gaat staan voor meer gendergelijkheid. Op die manier versterken mannenemancipatie en vrouwenemancipatie elkaar.

Kort samengevat: mannenrechtenactivisme, nee bedankt. Pro-feministische mannenbeweging, ja graag.